सामग्रीमा जानुहोस्

लालकृष्ण आडवाणी

कडी थप्नुहोस
विकिपिडिया बठेइ
एल.के आडवाणी
सातौं भारतका उपप्रधानमन्त्री
In office
२९ जुन २००२ – २२ मे २००४
प्रधानमन्त्रिअटल बिहारी वाजपेयी
अग्रजदेवीलाल
उतराधिकारीरिक्त
कोइला तथा खानी मन्त्री
In office
१ जुलाई २००२ – २६ अगस्ट २००२
प्रधानमन्त्रिअटल बिहारी वाजपेयी
अग्रजअटल बिहारी वाजपेयी
उतराधिकारीउमा भारती
कर्मी, सार्वजनिक गुनासो तथा निवृत्तिभरण मन्त्री
In office
२९ जनवरी २००३ – २१ मे २००४
प्रधानमन्त्रिअटल बिहारी वाजपेयी
उतराधिकारीमनमोहन सिंह
गृहमन्त्री
In office
१९ मार्च १९९८ – २२ मे २००४
प्रधानमन्त्रिअटल बिहारी वाजपेयी
अग्रजइन्द्रजित गुप्ता
उतराधिकारीशिवराज पाटिल
सूचना तथा प्रसारण मन्त्री
In office
२४ मार्च १९७७ – २८ जुलाई १९७९
प्रधानमन्त्रिमोरारजी देसाई
अग्रजविद्याचरण शुक्ल
उतराधिकारीपुरुषोत्तम कौशिक
छैटौं लोकसभामा विपक्षी दलको नेता
In office
मे २००४ – डिसेम्बर २००९
अग्रजसोनिया गान्धी
उतराधिकारीसुष्मा स्वराज
In office
२४ डिसेम्बर १९९० – २६ जुलाई १९९३
अग्रजराजीव गान्धी
उतराधिकारीअटल बिहारी वाजपेयी
पाँचौं राज्यसभामा विपक्षी दलको नेता
In office
२१ जनवरी १९८० – ७ अप्रिल १९८०
उप राष्ट्रपतिमोहम्मद हिदायतुल्लाह
अग्रजकमलापति त्रिपाठी
उतराधिकारीपृ. शिव शंकर
संसद सदस्य, राज्यसभा
In office
३ अप्रिल १९७० – २ अप्रिल १९७६
अग्रजसरदार सन्तोख सिंह
उतराधिकारीचरणजित चनाना
निर्वाचन‍‍ क्षेत्रदिल्ली
In office
३ अप्रिल १९७६ – २ अप्रिल १९८२
अग्रजदेवदत्त कुमार किकाभाई पटेल
उतराधिकारीकुमुद बेन जोशी
निर्वाचन‍‍ क्षेत्रगुजरात
In office
३ अप्रिल १९८२ – २ अप्रिल १९८८
अग्रजसवाई सिंह सिसोदिया
उतराधिकारीराधाकिशन मालवीय
निर्वाचन‍‍ क्षेत्रमध्य प्रदेश
In office
३ अप्रिल १९८८ – ३० नोभेम्बर १९८९
अग्रजहंसराज भारद्वाज
उतराधिकारीजिनेन्द्र कुमार जैन
निर्वाचन‍‍ क्षेत्रमध्य प्रदेश
संसद सदस्य, लोकसभा
In office
२८ फेब्रुअरी १९९८ – २३ मे २०१९
अग्रजविजय पटेल (राजनीतिज्ञ)
उतराधिकारीअमित शाह
निर्वाचन‍‍ क्षेत्रगांधीनगर
In office
२६ नोभेम्बर १९८९ – ७ मे १९९६
अग्रजकृष्णचन्द्र पन्त
उतराधिकारीराजेश खन्ना
निर्वाचन‍‍ क्षेत्रनयाँ दिल्ली
दोस्रो अध्यक्ष, दिल्ली महानगर परिषद
In office
२८ मार्च १९६७ – १९ अप्रिल १९७०
अग्रजजग परवेश चन्द्र
उतराधिकारीश्यामचरण गुप्ता
दोस्रो भारतीय जनता पार्टी के अध्यक्ष
In office
१९८६ – १९९१
अग्रजअटल बिहारी वाजपेयी
उतराधिकारीमुरली मनोहर जोशी
Personal details
जनम
लालकृष्ण आडवाणी

८ नोभेम्बर १९२७ (उमेर ९६)
कराची, बम्बे प्रेसिडेन्सी, ब्रिटिश भारत
(वर्तमान दिन सिंध, पाकिस्तान)
राजनीतिक दलभारतीय जनता पार्टी
पुताःरि(इन)कमला आडवाणी (विवाह 1965–2016) «Did not recognize date. Try slightly modifying the date in the first parameter.–Did not recognize date. Try slightly modifying the date in the first parameter.»"विवाह: कमला आडवाणी to लालकृष्ण आडवाणी" Location: (linkback://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A3_%E0%A4%86%E0%A4%A1%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%80)
नन्दिनाप्रतिभा आडवाणी (छोरी)
जयंत आडवाणी (छोरा)
पुरस्कारअनभारत रत्न
पद्म विभूषण
दसखत

लालकृष्ण आडवाणी भारतीय राजनीतिज्ञ हुन उनी भारतीय जनता पार्टी का युगपुरुष मानिन्छ्न तथा पार्टीलाई यो अवस्था सम्म पुर्याउन उनको निकै ठुलो योगदान रहेको छ। उनी निकै पटक भाजपा का राष्ट्रिय अध्यक्ष पनि भइसकेका छन्।

चार पटक राज्यसभा रे पाँच पटक लोकसभाका सदस्य भएका आडवाणी सन् १९८६ देखि १९९१ सम्म पार्टीको अध्यक्षका रूपमी थिए। हालमी उनले पार्टीको महत्त्वपूर्ण पदहरूबाटी राजीनामी दिएका छन्।[१]


प्रारम्भिक र व्यक्तिगत जीवन

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

लालकृष्ण आडवाणीको जन्म ८ नोभेम्बर १९२७ मी कराची, ब्रिटिश भारत सिंधी हिन्दू ब्राह्मण परिवारमी किशनचन्द डी. आडवाणी रे ज्ञानी देवीको घरमी भएको थियो।[२][३][४] उनले सेन्ट प्याट्रिक हाई स्कूल, कराची, रे D.G नेशनल कलेज, हैदराबाद, सिन्धबाटी आफ्नो अध्ययन पूरा गरे।[५] उनको परिवार भारतको विभाजन को समयमी भारत बसाइँ सर्यो रे मुम्बई मी बसोबास गर्नुभयो, जहाँ उनले मुम्बई विश्वविद्यालय सरकारी कानून कलेज बाटी कानूनमी स्नातक गरे।[६][७]

आडवाणीले फेब्रुअरी १९६५ मी कमला आडवाणीसँग विवाह गरे रे उनीहरूका एक छोरा जयन्त रे एक छोरी प्रतिभा आडवाणी छन्।[८] प्रतिभा एक टेलिभिजन निर्माता हुन् रे आफ्नो बुबालाई उनको राजनीतिक गतिविधिमी सहयोग गर्छिन्।[९] उनकी श्रीमतीको वृद्धावस्थाका कारण ६ अप्रिल २०१६ मी मृत्यु भएको थियो ।[१०] आडवाणी दिल्लीमी बस्छन्।[११]


जीवनवृति

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

१९४१-५१: प्रारम्भिक वर्ष

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

आडवाणी १४ वर्षको उमेरमी १९४१ मी राष्ट्रिय स्वयंसेवक संघ (RSS) मी सामेल भए।[१२] उहाँ प्रचारक (पूर्ण-समय कार्यकर्ता) शाखाहरू सञ्चालन गर्दै १९४७ मी कराची इकाईको सचिव हुनुभयो।[१३]भारतको विभाजन पछि, आडवाणी राजस्थान अलवर, भरतपुर, कोटा, राजस्थान बुन्दी र झालावार जिल्लाहरू मा प्रचारक थिए १९५२ सम्म।[१४]

१९५१-७०: जनसंघ र DMC अध्यक्ष

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

आडवाणी १९५१ मी श्यामा प्रसाद मुखर्जी द्वारा आरएसएसको सहयोगमी स्थापना गरिएको राजनीतिक दल भारतीय जनसंघ (BJS) का सदस्य बने। उनी राजस्थानमी जनसंघका तत्कालीन महासचिव एस.एस भण्डारीको सचिवमी नियुक्त भएका थिए। १९५७ मी, उनी दिल्ली गए रे महासचिव बने रे पछि जनसंघको दिल्ली इकाईको अध्यक्ष बने। १९६६ देखि १९६७ सम्म उनले दिल्ली मेट्रोपोलिटन काउन्सिल (DMC) मी BJS को नेताको रूपमी सेवा गरे। १९६७ दिल्ली मेट्रोपोलिटन काउन्सिलको चुनाव पछि, उनी परिषदको अध्यक्षको रूपमी निर्वाचित भए रे १९७० सम्म सेवा गरे।[६][१५] उहाँले पनि सहयोग गर्नुभयो के. आर. मलकानी Organiser को प्रकाशन संग, RSS को साप्ताहिक न्यूजलेटर रे १९६६ मी यसको राष्ट्रिय कार्यकारिणीको सदस्य बने।[१४]

१९७१-७५: संसद प्रवेश तथा जनसंघ नेता

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

१९७० मी, आडवाणी ६ वर्षको कार्यकालको लागि दिल्लीबाटी राज्यसभा का सदस्य बने।[१६] १९७३ मी, उहाँ कानपुर पार्टी कार्य समितिको बैठकमी बीजेएसको अध्यक्ष निर्वाचित हुनुभयो।

१९७६-८०: जनता पार्टी तथा क्याबिनेट मन्त्री

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

आडवाणी दोस्रो पटक १९७६ मी गुजरात बाटी राज्यसभामी निर्वाचित भएका थिए।[१६] आपतकाल लगाइएपछि रे विपक्षी दलहरूमाथि क्र्याक डाउन गरेपछि प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले, BJS रे अन्य विपक्षी दलहरू जनता पार्टी गठन गर्न एकीकरण भय।[१७] १९७७ चुनाव मी, जनता पार्टीले इन्दिरा गान्धी द्वारा लागू गरिएको आपतकालको व्यापक अलोकप्रियताको कारणले भारी जीत हासिल गर्यो।[१८] मोरारजी देसाई प्रधानमन्त्री बने रे आडवाणी सूचना तथा प्रसारण मन्त्री बने।[१९] सरकारले आफ्नो पाँच वर्षको कार्यकाल पूरा गर्न सकेन रे 1980 मी जनता पार्टी भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेससँग हारेपछि नयाँ चुनाव बोलाउन विघटन गरियो।[२०][२१] त्यसपछि, आडवाणी राज्यसभामी विपक्षी दलको नेता बने।

१९८१-८९: भाजपा को गठन रे प्रारम्भिक वर्ष

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

६ अप्रिल १९८० मी, आडवाणीले जनसंघका केही पूर्व सदस्यहरूसँग जनता पार्टी छोडे रे अटल बिहारी वाजपेयी को पहिलो सभापतिको रूपमी भारतीय जनता पार्टी गठन गरे।[२२] यद्यपि अघिल्लो सरकार १९७७ देखि १९८० सम्म छोटो समयसम्म चल्यो रे गुटबन्दी युद्धले बिग्रिएको थियो, यस अवधिमी आर.एस.एस.को समर्थनमी वृद्धि देखियो जुन भाजपाको गठनमा परिणत भयो।[२३] १९८२ मी, उहाँ मध्य प्रदेश बाटी भाजपाको प्रतिनिधित्व गर्दै तेस्रो पटक राज्यसभामी निर्वाचित हुनुभयो।[१६] इन्दिरा गान्धीको हत्या को कारणले सहानुभूतिको लहरको पछाडि कांग्रेसले भूस्खलन जित्दा १९८४ निर्वाचनमी भाजपाले मात्र दुई सिट जित्यो। यो असफलताले पार्टीको अडानमी परिवर्तन ल्यायो र आडवाणीलाई पार्टी अध्यक्ष नियुक्त गरियो रे भाजपा जनसंघको हिन्दुत्व विचारधारामी फर्कियो।[२४]

आडवाणीको नेतृत्व मी, विश्व हिन्दू परिषद (VHP) ले हिन्दूलाई समर्पित मन्दिर निर्माणको लागि आन्दोलन सुरु गर्दा रामजन्मभूमि साइटलाई लिएर अयोध्या विवाद को राजनीतिक अनुहार बनेको थियो। अयोध्या मी बाबरी मस्जिद को स्थान मी हिन्दू देवता राम लाई समर्पित मन्दिरको निर्माण को लागी ।[२५] यो विवाद रामको जन्मस्थल हो भन्ने विश्वासको आधार मी केन्द्रित भएको थियो रे त्यहाँ एक पटक एउटा मन्दिर थियो जुन मुगल सम्राट बाबर द्वारा भत्काइएको थियो। भारतको सर्वेक्षण]] (एएसआई) दावीलाई समर्थन गर्दै।[२६][२७] बीजेपीले अभियानलाई समर्थन गर्‍यो रे यसलाई 1989 को चुनावको लागि आफ्नो चुनावी घोषणापत्रको एक हिस्सा बनायो रे यसले 86 सिट जित्न मद्दत गर्‍यो रे आडवाणी पहिलो पटक लोकसभा मी निर्वाचित भए। आडवाणी लोकसभामी विपक्षी दलको नेता बने जब वीपी सिंहराष्ट्रिय मोर्चाको सरकार गठन भयो।[२८]


१९९०-९७: रथयात्रा रे भाजपाको उदय

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

१९९० मी, आडवाणीले राम रथयात्रा, रामजन्मभूमि आन्दोलनका लागि स्वयंसेवकहरूलाई परिचालन गर्न रथसहितको जुलुस निकाले। यो जुलुस गुजरात मी सोमनाथ बाटी सुरु भई अयोध्यामी परिणत भएको थियो।[२९] 1991 को आम चुनावमी, आडवाणी गान्धीनगर लोकसभा निर्वाचन क्षेत्रबाट दोस्रो पटक जितेर कांग्रेस पछिको दोस्रो ठूलो पार्टी बन्यो र फेरि विपक्षी नेता बने।[३०] 1992 मी बाबरी मस्जिद भत्काइएको थियो जसमी आडवाणीले भत्काउनु अघि उत्तेजक भाषण दिएका थिए।[३१][३२][३३]आडवाणी ध्वस्त मुद्दामी अभियुक्त मध्ये थिए तर केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरोको विशेष अदालतले ३० सेप्टेम्बर २०२० मी निर्दोष ठहरियो।[३४][३५] फैसलामी, यो विघटन पूर्व नियोजित थिएन रे आडवाणीले भीडलाई रोक्न रे उनीहरूलाई उक्साउने प्रयास नगरेको उल्लेख गरिएको थियो।[३६][३७]

1996 को आम चुनावमी, बीजेपी एकल सबैभन्दा ठूलो पार्टी बन्यो रे फलस्वरूप भारतको राष्ट्रपति द्वारा सरकार गठन गर्न आमन्त्रित गरियो। हवाला काण्डमी संलग्न भएको आरोपमी आडवाणीले चुनाव लडेका थिएनन्उनी पछि भारतको सर्वोच्च अदालतले सफाइ दिएको थियो ।[३८][३९] वाजपेयीले मे १९९६ मा प्रधानमन्त्रीको रूपमा सपथ ग्रहण गर्दा मात्र तेह्र दिनपछि सरकार पतन भयो।[४०]

१९९८-२००४: गृहमन्त्री तथा उपप्रधानमन्त्री

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

1998 को आम चुनावमी, बीजेपी नेतृत्वको राष्ट्रिय लोकतान्त्रिक गठबन्धन (एनडीए), मार्च 1998 मी वाजपेयी प्रधानमन्त्रीको रूपमी फर्केर सत्तामी आयो।[४१] आडवाणी तेस्रो कार्यकालका लागि लोकसभामी निर्वाचित भए र गृहमन्त्री बने।[६] तर, जे जयललिताको नेतृत्वमी रहेको अखिल भारतीय अन्ना द्रविड मुनेत्र कझगम (ए.आई.ए.डी.एम.के.) ले सरकारलाई दिएको समर्थन फिर्ता लिएपछि मात्र तेह्र महिनापछि सरकार फेरि पतन भयो।[४१] नयाँ चुनाव बोलाइएपछि, बीजेपी नेतृत्वको एनडीएले १९९९ आम चुनाव मी फेरि बहुमत हासिल गर्‍यो र आडवाणी चौथो कार्यकालको लागि गान्धीनगरबाट विजयी भए। उनले गृहमन्त्रीको पदभार ग्रहण गरे र पछि २००२ मी उपप्रधानमन्त्रीको पदभार ग्रहण गरे।[४२][४३]

२००४-०९: विपक्षी नेता

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
सन् २००५ मी आडवाणी तत्कालीन अमेरिकी विदेशमन्त्री कन्डोलिजा राइससँग

2004 को आम चुनावमी, बीजेपीले कांग्रेसको नेतृत्वमी संयुक्त प्रगतिशील गठबन्धनको साथ हार बेहोरेको थियो, मनमोहन सिंह प्रधानमन्त्रीको रूपमी सत्तामी आए।[४४] आडवाणी लोकसभामी आफ्नो पाँचौं कार्यकाल जितेर विपक्षी नेता बने।[४५][४६] २००४ को पराजय पछि वाजपेयीले सक्रिय राजनीतिबाटी सन्यास लिए, आडवाणीलाई बीजेपीको नेतृत्व गर्न प्रोत्साहित गरे।[४७] जुन २००५ मी, कराचीको भ्रमणको क्रममी, आडवाणीले मोहम्मद अली जिन्नालाई "धर्मनिरपेक्ष" नेताको रूपमी वर्णन गरे जसको कारण RSS बाटी आलोचना भयो।आडवाणीलाई भाजपा अध्यक्ष पदबाटी राजीनामी दिन बाध्य पारियो तर केही दिन पछि राजीनामी फिर्ता लिए।[४८] अप्रिल २००५ मी आरएसएस प्रमुख के. एस. सुदर्शन आडवाणीले पछाडी हट्नुपर्छ भन्ने धारणा राखे।[४९]डिसेम्बर 2005 मी मुम्बई मी भाजपाको रजत जयन्ती समारोहमी, आडवाणीले पार्टी अध्यक्षको पद छोडे रे राजनाथ सिंह, उत्तर प्रदेश बाटी उनको स्थानमी निर्वाचित भए। मार्च 2006 मी, वाराणसी मी एक हिन्दू मन्दिरमी बम विस्फोट पछि, आडवाणीले आतंकवादसँग लड्न सत्तारूढ संयुक्त प्रगतिशील गठबन्धनको कथित असफलतालाई उजागर गर्न "भारत सुरक्षा यात्रा" निकाले।[५०]

२००९-१५: प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवारी र पछिका वर्षहरू

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
सन् २००९ मी आडवाणी चुनावी अभियानमी

डिसेम्बर २००६ मी, आडवाणीले भने कि संसदीय लोकतन्त्रमी विपक्षी नेताको रूपमी, मे २००९ मी हुने अर्को आम चुनावको लागि आफूलाई प्रधानमन्त्री पदको उम्मेदवार ठान्थे।[५१] उनको उम्मेदवारीलाई सबैले समर्थन नगरे पनि वाजपेयीले आडवाणीको उम्मेदवारीलाई समर्थन गरे।[५२] २ मे २००७ मी, बीजेपी अध्यक्ष राजनाथ सिंहले भने कि यदि बीजेपीले अर्को चुनाव जित्यो भने अर्को प्रधानमन्त्रीको लागि आडवाणी स्वाभाविक विकल्प हुन्।[५३]१० डिसेम्बर २००७ मी, बीजेपीको संसदीय बोर्डले औपचारिक रूपमी एल के आडवाणीलाई २००९ मी हुने आम चुनावको लागि यसको प्रधानमन्त्री उम्मेद्वार हुने घोषणा गर्यो।[५४]

आडवाणीले लोकसभामी आफ्नो छैटौं कार्यकाल जितेका भए पनि, २००९ को आम चुनावमा भाजपा कांग्रेस रे यसका सहयोगीहरूसँग पराजित भयो, जसले तत्कालीन प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहलाई कार्यालयमी जारी राख्न अनुमति दियो। चुनावमी पराजय पछि, लालकृष्ण आडवाणीले सुष्मा स्वराज लाई विपक्षी नेताको पद हस्तान्तरण गरे।[५५][५६] उनी सन् २०१० मा राष्ट्रिय लोकतान्त्रिक गठबन्धन का कार्यकारी अध्यक्ष निर्वाचित भएका थिए।[५७] आडवाणीले गान्धीनगरबाटी २०१४ को आम चुनाव लडे, लगातार पाँचौं पटक जिते। पछि उहाँ मुरली मनोहर जोशी रे अटल बिहारी वाजपेयी संग भाजपाको मार्गदर्शक मण्डल (भिजन समिति) का भाग हुनुहुन्थ्यो।[५८]


पुरस्कार र मान्यता

[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
आडवाणी २०१५ मी पद्म विभूषण पुरस्कार प्राप्त गर्दै



  1. ↑ "आडवाणीको राजीनामाले बिजेपीमा हलचल". कान्तिपुर दैनिक. Retrieved 2019-03-13.
  2. ↑ "Bhartiya Janata Party's Prime Ministerial candidate and the Leader of Opposition, Lal Krishna Advani will once again seek re-election from his Gandhinagar constituency", 18 March 2009.
  3. ↑ "Friday Times : Analysis: Trading with India".
  4. ↑ "Political success story: Architect of Indian Politics, The Enduring Legacy of LK Advani", Zee news, 3 February 2024.
  5. ↑ "L.K. Advani: Bio, Political life, Family & Top stories", Times of India.
  6. ↑ ६.० ६.१ ६.२ उद्दरण त्रुटी: अवैध <ref>चिनो; LSMB नामको सन्दर्भका लागि कुनै पाठ प्रदान गरिएको छैन
  7. ↑ Malik, Yogendra K.; Singh, V.B. (1994). Hindu Nationalists in India: The Rise of the Bharatiya Janata Party. Boulder, Colorado: Westview Press. pp. 40–43. ISBN 978-0-8133-8810-6.
  8. ↑ "Will LK Advani's son live up to his father's image?", Firstpost, 14 May 2014.
  9. ↑ "A Tale of Two Daughters".
  10. ↑ "LK Advani bids adieu to wife Kamla; Swaraj, Manmohan, Amit Shah at funeral", Indian Express, 7 April 2016.
  11. ↑ Roy Chaudhury, Dipanjan. "Lutyens' Zone: Sushma Swaraj to vacate, LK Advani & MM Joshi may retain bungalows", The Economic Times, 29 June 2019.
  12. ↑ "'My idea of happiness is good books':Advani", 19 September 2010.
  13. ↑ "India 'incomplete' without Sindh: Advani", Indian Express, 15 January 2017.
  14. ↑ १४.० १४.१ Jaffrelot, Christophe (1996). The Hindu Nationalist Movement and Indian Politics. C. Hurst & Co. Publishers. p. 237. ISBN 978-1850653011.
  15. ↑ Proposal to nominate a member to the Delhi Metropolation [sic] Council Vice Shri L.K. Advani. New Delhi: Ministry of Home Affairs: Delhi Section. 1971. p. 2. Retrieved 21 September 2022 – via National Archives of India. Shri L. K. Advani who was the chairman of the Metropolitan Council, was elected as member of the Rajya Sabha in the last elections and his seat has fallen vacant in the Council. He was from the Jan Sangh Party.
  16. ↑ १६.० १६.१ १६.२ "List of Rajya Sabha members Since 1952". Archived from the original on 9 January 2010. Retrieved 21 October 2013.
  17. ↑ Zarhani, Seyed Hossein (2018). Governance and Development in India: A Comparative Study on Andhra Pradesh and Bihar after Liberalization. Routledge. p. 189. ISBN 978-1-351-25518-9.
  18. ↑ G. G. Mirchandani (2003). 320 Million Judges. Abhinav Publications. pp. 90–100. ISBN 81-7017-061-3.
  19. ↑ Basu, Amrita (30 June 2015). Violent Conjunctures in Democratic India. Cambridge University Press. p. 69. ISBN 978-1-107-08963-1.
  20. ↑ "General Election of India 1980, 7th Lok Sabha" (PDF). Election Commission of India. p. 5. Archived from the original (PDF) on 18 July 2014. Retrieved 13 January 2010.
  21. ↑ Chawla, Prabhu. "As general elections loom large, new four-party United Front formed to counter Cong(I)", 30 September 2013.
  22. ↑ "BJP's foundation day: Brief history of the achievements and failures of the party", The Indian Express, 6 April 2019.
  23. ↑ Guha, Ramachandra (2007). India after Gandhi: the history of the world's largest democracy (1st ed.). India: Picador. pp. 563–564. ISBN 978-0-330-39610-3.
  24. ↑ Guha, Ramachandra (2007). India after Gandhi: the history of the world's largest democracy (1st ed.). India: Picador. p. 633. ISBN 978-0-330-39610-3.
  25. ↑ "In the times of Yakub Memon, remembering the Babri Masjid demolition cases", 29 July 2015.
  26. ↑ "Evidence of temple found: ASI", 25 August 2003.
  27. ↑ "Layers of truth", The Week.
  28. ↑ Krishna, Ananth V. (2011). India Since Independence: Making Sense Of Indian Politics. Pearson Education India. p. 347. ISBN 9788131734650.
  29. ↑ Panikkar, K. N. (1993). "Religious Symbols and Political Mobilization: The Agitation for a Mandir at Ayodhya". Social Scientist. 21 (7/8): 63–78. doi:10.2307/3520346. JSTOR 3520346.
  30. ↑ Sahgal, Priya. "1990-L.K. Advani's rath yatra: Chariot of fire", 28 December 2009.
  31. ↑ "Muslims can never forgive Kalyan over Babri issue", Express India.
  32. ↑ "Babri demolition & failure of Muslim leadership", Zee News India, 27 September 2010.
  33. ↑ Pradhan, Sharat. "Advani fuelled fire that razed Babri: IPS officer", 26 March 2010.
  34. ↑ Sachdev, Vakasha. "'Vindicated' LK Advani Remains on Trial in Babri Demolition Case", 6 December 2019.
  35. ↑ "Advani on being acquitted from Babri demolition case.", Times of India, 30 September 2020.
  36. ↑ "From Nation of Donkeys to 'Black Day for Democracy': English Editorials Slam Babri Verdict", The Wire (India), 2 October 2020.
  37. ↑ "Babri accused tried to stop mob, not incite them", Rediff.com, 30 September 2020.
  38. ↑ Shakti Shekhar, Kumar. "How Advani will create Parliamentary history whether he contests 2019 Lok Sabha elections or not", India Today Group, 1 November 2017.
  39. ↑ "SC clears Advani, Shukla in hawala case", 3 March 1998.
  40. ↑ Goswami, Dev. "When Atal Bihari Vajpayee showed the world how to resign in style", India Today, 17 August 2018.
  41. ↑ ४१.० ४१.१ Shakti Shekhar, Kumar. "How Atal Bihari Vajpayee ended BJP's untouchability", 17 August 2018.
  42. ↑ "Advani appointed deputy prime minister". The Times of India. 29 June 2002. Retrieved 10 May 2020.
  43. ↑ Wondering Man, Money & Go(l)d (in अङ्ग्रेजी). Wondering Man. p. 24. ISBN 978-1-84693-016-4.
  44. ↑ Ruparelia, Sanjay (2005). "Managing the United Progressive Alliance: The Challenges Ahead". Economic and Political Weekly. 40 (24): 2407–2412. ISSN 0012-9976. JSTOR 4416746.
  45. ↑ "LK Advani warns of 2004 redux, showers praise on party's prime ministerial candidate Narendra Modi", The Economic Times, 20 January 2014.
  46. ↑ "Lal Krishna Advani | Biography & Facts". Encyclopedia Britannica (in अङ्ग्रेजी). Retrieved 10 May 2020.
  47. ↑ Sengupta, Somini. "Former Premier Vajpayee Retires From Indian Politics at 81", The New York Times, 31 December 2005. (in en-US)
  48. ↑ "L K Advani resigns for 3rd time in 8 years, once over row on Jinnah remarks".
  49. ↑ "Atal, Advani should step aside, let young rise: RSS chief", 11 April 2005.
  50. ↑ "Advani resigns for 3rd time in 8 years, once over row on Jinnah remarks", 10 June 2013. (in en)
  51. ↑ "I'll be candidate for PM: Advani", The Times of India, 11 December 2006.
  52. ↑ "Advani opens his heart, and a can of worms", The Economic Times, 11 December 2006.
  53. ↑ Mohua Chatterjee. "LK 'natural' choice for PM: Rajnath", 2 May 2007.
  54. ↑ "Finally, BJP announces Advani as PM candidate", The Economic Times.
  55. ↑ "New India opposition leader named", BBC News, 18 December 2009.
  56. ↑ "Advani quits as Leader of Opposition", 18 December 2009.
  57. ↑ "NDA elects Advani 'working chairman'", Hindustan Times, 22 February 2010. (in en)
  58. ↑ ""No Advani, Joshi, Vajpayee in BJP Parliamentary Board, party makes Marg Darshak Mandal for them"", IBN Live, 29 August 2014.
  59. ↑ "Advani, Bachchan, Dilip Kumar get Padma Vibhushan", 25 January 2015.
  60. ↑ "LK Advani to receive Bharat Ratna", 3 February 2023. 
"https://dty.wikipedia.org/w/index.php?title=लालकृष्ण_आडवाणी&oldid=259741" बठे निकालियाऽ