राजेन्द्र प्रसाद

राजेन्द्र प्रसाद
राजेन्द्र प्रसाद
	भारत का प्रथम राष्ट्रपति
जन्म	३ डिसेम्बर १८८४; जिरादेई, बंगाल प्रेसिडेन्सी, ब्रिटिश राज (वर्तमान सिवान बिहार, भारत)
मृत्यु	२८ फेब्रुअरी १९६३ (उमेर ७८)
राष्ट्रियता	भारतीय
अल्मा मेटर	कलकत्ता विश्वविद्यालय
राजनीतिक दल	भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेस
धर्म	हिन्दू धर्म
जिवनसाथी	राजवंशी देवी (१८९६)
सन्तान	मृत्युञ्जय प्रसाद
पुरस्कार	भारत रत्न (१९६२)

राजेन्द्र प्रसाद (जन्म: राजेन्द्र प्रसाद श्रीवास्तव; ३ डिसेम्बर १८८४ - २८ फेब्रुअरी १९६३) एक भारतीय राजनीतिज्ञ, वकिल, पत्रकार रे विद्वान थिए जसले १९५० देखि १९६२ सम्म भारतको पहिलो राष्ट्रपतिको रूपमी सेवा गरेका थिए। उनी भारतीय स्वतन्त्रता आन्दोलनको क्रममी भारतीय राष्ट्रिय कांग्रेसमा सामेल भए रे बिहार रे महाराष्ट्रको क्षेत्रबाटी प्रमुख नेता बने। महात्मा गान्धीको समर्थक, राजेन्द्र प्रसादलाई ब्रिटिश अधिकारीहरूले १९३० को नमक सत्याग्रह रे १९४२ को भारत छोडो आन्दोलनको समयमी कैद गरेका थिए। सन् १९४६ को संविधानसभाको चुनावपछि प्रसादले सन् १९४७ देखि १९४८ सम्म केन्द्रीय सरकारमी खाद्य तथा कृषि मन्त्रीको रूपमी काम गरेका थिए।

जब भारत १९५० मी गणतन्त्र भयो, प्रसाद संविधान सभा द्वारा यसको पहिलो अध्यक्ष चुनिए। अध्यक्षको रूपमी, प्रसादले पदाधिकारीको लागि गैर-दलीय रे स्वतन्त्रताको परम्परा स्थापित गरे रे कांग्रेस पार्टी रे राजनीतिबाटी अवकाश लिए। राज्यको औपचारिक प्रमुख भए पनि, प्रसादले भारतमी शिक्षाको विकासलाई प्रोत्साहन दिनुभयो रे नेहरू सरकारलाई धेरै अवसरहरूमी सल्लाह दिनुभयो। १९५७ मी, प्रसाद राष्ट्रपति पदमा पुन: निर्वाचित भए, दुई पूर्ण कार्यकाल सेवा गर्ने एकमात्र राष्ट्रपति बने। प्रसाद करिब १२ वर्षको सबैभन्दा लामो कार्यकालसम्म पदमी रहे। आफ्नो कार्यकाल पूरा भएपछि, उनले कांग्रेस छोडे रे सांसदहरूका लागि नयाँ दिशानिर्देशहरू बनाए जुन अझै पनि पालना गरिन्छ।

बाल्यकाल[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

प्रसादको जन्म ब्रिटिश राजकालमी बिहारको सिवान जिल्लाको जिरादेईमी एक कायस्थ परिवारमी भएको थियो। [१][२] उनका पिता महादेव सहाय श्रीवास्तव संस्कृत रे फारसी दुवै भाषाका विद्वान थिए। उनकी आमा, कमलेश्वरी देवी, एक भक्त महिला थिइन जसले आफ्नो छोरालाई रामायण रे महाभारतका कथाहरू सुनाउनुहुन्थ्यो। उहाँ कान्छो सन्तान हुनुहुन्थ्यो रे उहाँका एक दाजु रे तीन दिदीबहिनीहरू थिए। उहाँ सानो छँदा उहाँको आमाको मृत्यु भयो, रे उहाँकी जेठी दिदीले उहाँको हेरचाह गर्नुभयो। [३] [४]

विद्यार्थी जीवन[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

परम्परागत प्राथमिक शिक्षा पूरा गरेपछि उनलाई छपरा जिल्ला विद्यालयमी पठाइयो। यसैबीच, जुन १८९६ मी, १२ वर्षको उमेरमी, उनको विवाह राजवंशी देवीसँग भयो। उनी आफ्नो जेठो दाजु महेन्द्र प्रसादसँगै टी.के. घोष एकेडेमी पटनामी दुई वर्षको लागि पढ्न गए। उनले कलकत्ता विश्वविद्यालयको प्रवेश परीक्षामी प्रथम भए र रु.३० छात्रवृत्तिको रूपमी प्रति महिना पाए । प्रसाद १९०२, मी कलकत्ताको प्रेसिडेन्सी कलेजमी विज्ञानको विद्यार्थीको रूपमी भर्ना भए। पछि उनले कलाको अध्ययनमी ध्यान केन्द्रित गर्ने निर्णय गरे रे एम.ए गरे। पटना कलेजको हलमी सन् १९०६ मी बिहारी विद्यार्थी सम्मेलनको गठनमी प्रसादको महत्वपूर्ण भूमिका थियो। यो भारतमी आफ्नो प्रकारको पहिलो संगठन थियो रे [५] बिहारबाटी अनुग्रह नारायण सिन्हा रे कृष्ण सिंह जस्ता महत्वपूर्ण नेताहरू उत्पादन गरे जसले चम्पारण आन्दोलन रे असहयोग आन्दोलनमी प्रमुख भूमिका खेलेका थिए।