खरमुजुर

खरमुजुर
भाले (उभिएको) र पोथी
Conservation status
Critically Endangered (IUCN 3.1)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
जाति:	हाड भएका
Class:	पंक्षी
गण:	Gruiformes
मौ:	Otididae
वंश:	Houbaropsis Sharpe, 1893
प्रजाति:	H. bengalensis
Binomial name
Houbaropsis bengalensis (Gmelin, 1789)
पर्यायअन
Eupodotis bengalensis (Gmelin, 1789)

भारतको आसामको आकाशमी उडिरयाः यक भाले

खरमुजुर अथवा खरमयुर नेपाललगायत भारतीय उपमहाद्वीप माइ पाइन्या यक प्रकारको चणोको प्रजाति हो। अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घले यै प्रजाति लाइरातो सूची माइ सूचिकृत अरियाः छ।

विवरण

खरमुजुर रे सानो खरमुजुर उस्तै धेकिने भिन्न प्रजातिअन हुन्। खरमुजुर सानो खरमुजुर भन्दा ठूलो रे गठिलो हुन्छ जसको चौडा टाउको रे मोटो घाटी हुन्छ। खरमयूर कालो सेतो छिर्विरे रङ्ङो रे घाँसकै रङ्सित मिल्दोजुल्दो हुन्छ। भालेको टाउको, घाटी रे माथिल्लो भाग कालो रु उडेको बेलामी पखेटाको टुप्पोमी हल्का कालो बाहेक पुरै सेतो धेकिन्छ। पोथी रे अल्पवयस्कअन मैलो खैरो बठेइ बलौटे कैलोसम्म हुने अद्दान। मैलो मैलो सेतो पङ्खढकनीमी गाढा रे मसिना तेर्साअन हुनान। यसको नाप ६६ से.मी. हुन्छ। घाँसे मैदानमी पाइन्या लामा खुट्टा, मजबुत शारीरिक बनावट, लामो घाँटी रे टाउकोमी कल्कीजस्तो देखिने खरमयुरका पोथी रे चल्ला खैरा हुनान। प्रजनन समयका बयस्क भाले प्रायः काला धेकिन्छ, जसको पखेटा भने सेता हुनान।

वितरण तथा वासस्थान

खरमुजुर नेपाल लगायत भारत, कम्बोडिया रे भियतनाम माइ पाइन्नान। यो प्रजाति ३०५ मि भन्दा तलका भूभागमी केइ संरक्षित क्षेत्रमी मात्तरी पाइन्नान। सिरु वा खरको झाडी माइ बस्या रुचाउने खरमयूर नेपालमी तराईको सिमसार क्षत्र माइ पाइन्नान। कोसीटप्पु वन्यजन्तु आरक्ष]] खरमुजुर खिलाइ विश्वकै लागि महत्त्वपूर्ण स्थानका रूपमी चिनियाः छ। खरमयूर बच्चा कोरल्ने बेला नेपाली भू-भागमी धेकिए लै त्यस पछा आउने हिउँद रे वर्षामी नेपाल बठेइ प्रायः हराउँछन्। यै पन्छी नेपाल खिलाइ यै आगन्तुक चणो माइ गणिन्छ।

खतरा तथा संरक्षण अवस्था

यो प्रजाति संरक्षणका हिसाबले विश्वमी अति सङ्कटापन्न अवस्थामी रयाः छ। नेपाल सरकारले यै लाइ संरक्षित पन्छीको सूची माइ राख्या छ।