नेपाल भाषा

नेपाल भाषा
	नेपाल भाषा
मातृभाषी	नेपाल
क्षेत्र	दक्षिण एसिया
मातृभाषी वक्ताअन	८ लाख
भाषा परिवार	Sino-Tibetan (तिब्बती-बर्मेली भाषा) नेपाल भाषा; ;
भाषिकाअन	दोलखाली, बनेपा-धुलिखेल-पनौति, भक्तपुर-थिमि, काठमाडौं-पाटन-कीर्तिपुर, चित्लाङ, तिस्तुङ, पालुङ;
लेखन प्रणाली	देवनागरी, कुटाक्षरी लिपि, रञ्जना लिपि, प्रचलित लिपि, ब्रह्मी लि, गुप्त लिपि, भुजिमोल लिपि, गोलमोल लिपि
आधिकारिक स्थिति
माइ आधिकारिक भाषा	नेपाल, ; सिक्किम भारत
नियमन निकाय	नेपाल भाषा परिषद
भाषा सङ्केतअन
ISO 639-2	new
ISO 639-3	new
	This article contains IPA phonetic symbols. Without proper rendering support, you may see question marks, boxes, or other symbols instead of Unicode characters. For an introductory guide on IPA symbols, see Help:IPA.

नेपालभाषा : नेपाल मंडलमा बोल्या प्रादेशिक भाषा (नेपाल भाषामी मंडलमी वा नेवाःभाय्) नेपालको एक प्रमुख समृद्ध भाषा हो। नेपालभाषा भनेको नेपाल साहित्यको ऐतिहासिक, सामाजिक, साँस्कृतिक एवं साहित्यिक उपनाउँ हो। चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समूहमी पडडे यो भाषा किराँत भाषामी भौत भाषाअन मिसिबरी विकसित भई मल्लकालबठे साहित्यिकरूपमी फल्दैफुल्दै आया छ । आफ्नै विभिन्न लिपि भया यो भाषा /देवनागरी लिपिमी लै लेखिने एक मात्र चिनी-तिब्बती परिवारको भाषा लै हो।

वर्गिकरण[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

यो भाषा चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समुहमी पडन्छ।

लिपि[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा भौत लिपिहरूमी लेखिन्छ। ती मध्ये प्रमुख लिपिहरू रञ्जना लिपि, प्रचलित, /ब्राह्मि, भुजिमोल हुन्। यीन सबै लिपिहरू देब्रेबाट दायाँतर्फ लेखिनान्, रे कुटिला लिपि लिपि भन्या माथिबठेई तल लेखिन्छ। यी सबै लिपिमाई स्वरमाला र व्यंजनमाला गरी दुई प्रकारका अक्षरहरू हुनान्। नेपाल भाषाका चौधवटा लिपि छन्:-

भाषिका[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

विकासक्रम[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपाल भाषा देवनागिरी लिपिमा[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

स्वर वर्ण[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपाल भाषा	नेपालीमा उच्चरण
अ	अ
अ:	लामो "अ"
आ	आ
आ:	लामो "आ"
इ	इ
ई	ई
उ	उ
ऊ	ऊ
ऋ	ऋ
ॠ	लमो "ऋ"
लृ	लृ
लॄ	लामो "लृ"
ए	ए
ऐ	ऐ
ओ	ओ
औ	औ
अँ	अँ
अं	लामो "अँ"
अय्	लमो "ए"
आय्	अयाय्
एय्	धेरै लामो "ए"

व्यञ्जन वर्ण[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषाका व्यञ्जन वर्णहरूको उच्चरण नेपालीमी जसो हुन्छ। नेपालभाषामी नेपली है बढ्ता व्यञ्जन वर्णहरू हुनान्।

क	ख	ग	घ	ङ	ह्ङ
च	छ	ज	झ	ञ
ट	ठ	ड	ढ	ण
त	थ	द	ध	न	न्ह
प	फ	ब	भ	म	म्ह
य	ह्य	र	ह्र	ल	ल्ह	व	व्ह
श	ष	स	ह	क्ष	त्र
		ज्ञ्

चलनचल्तीका के शव्द तथा वाक्यहरू[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा	नेपाली
ज्वजलपा	नमस्ते
छिगु नां छु ख?	तपाईंको नाम के हो?
जिगु नां … ख ।	मेरो नाम … हो ।
न्हुगु दं या भिन्तुना!	नयाँ वर्षको शुभकामना!
गुठी	संस्था
छेँ	घर
मनु	मान्छे
वासः	औषधी
बुखं	समाचार
बुँख्याचा	खेतमा चरा तर्साउन राखिएको मान्छेजस्तो नमुना
ख्वप	मुकुन्डो
प्याखं	नृत्य
स‌किपा	चलचित्र
दबली	स्टेज
लाय्‌कू	दरबार
ज्यास:	कार्यालय
पस:/ पसल	पसल
चूकः	चोक
न्हेपू	दिमाग
नूगः	मुटु
सुभाय्	धन्यबाद
लसंहना	बधाई
मतिना	माया
ख	हो
मखु	होइन
जिउ	हुन्छ
मजिउ	हुन्न

सम्बोधन[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा	नेपाली
जि	म
झी	हामी
छि	तपाइँ
छ	तिमी / तँ
भाजु	श्रीमान्
मेजु	श्रीमाती
वेयक	वहाँ
आंका	यहाँ
व	उ /उनी
थो	यो
हुँ	त्यो

खान्याकुरा[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा	नेपाली
जाकि	चामल
वा	धान
छो	गहुँ
लाजा / लाव्जा	मकै
मुस्या	भटमास
म्या	मास
जा:	भात
छुचुङ्ग	पीठो
मरी / मारी	रोटी
बजी / बै	चिउरा
सुकुला	सुकुटी
धैा	दही
ल: / ना	पानी
ला:	मासु
मेर्इ ला:	राँगाको मासु
खार्इ ला:	कुखुराको मासु
दुकुचर्इ ला:	बोकाको मासु
फाँर्इ ला:	ब‌‌ंगुरको मासु
लाभा	लसुन
हलु	हलेदो
जिमले	जिरा
चि	नुन
बेचि	विरेनुन
मन्ता	खुर्सानी
मले	मरीच
अैला	रक्सी
थों	जाँड
बजाङ्ग	हुक्का तम्माखु

सम्बन्ध[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा	नेपाली
मां	आमा
अबु	बुवा
अजी	हजुरआमा
अजा	हजुरबुवा
पासा	साथी
दाजू	दार्इ
किजा	भार्इ
तता /अता	दिदी
केए	बहिनी
मिसा	श्रीमती
मिज‌ं	श्रीमान्
पाजु	मामा (आमापट्टीको दाजुभार्इ) फूपाजु (बुवापट्टीको दिदीबहिनीको श्रीमान्)
मलेजु	माइजु
निनी	फूपु
त:मा	ठूली आमा
चिर् मा	कान्छी आमा
त:बा	ठूलो बुबा
क:का	सानो बुबा
काय:	छोरा
म्ह्या	छोरी
काय: चा	भतिजा
म्ह्या: चा	भतिजी
भि‌न्चा	भान्जा / भान्जी
छ्ये	नाती / नातीनि
भऔ	बुहारी
सस: मा	सासु आमा
सस: बा	सासु बुवा
सस: ले	ससुराली
जिलाजं	ज्वार्इ

रं[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा	नेपाली
तुइयु	सेतो
हाकुगु	कालो
ह्याँगू	रातो
वाउँ	हरियो
वचु	नीलो
भसुँ	पहेँलो
सिउगु	खैरो

शरीर[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

नेपालभाषा	नेपाली
म्ह	शरीर
कप /कपा	टाउको
सँ /साँ	कपाल
न्हेपु	दिमाग
भ्हस्त	निधार
मिखा	आँखा
ख्व	अनुहार
नेताले	गाला
न्ह्या	नाक
म्हुतु	मुख
वाँ	दाँत
मेच	जिबो
मनस	चिउँदो
ह्ला	हात
पातिंचा	औंला
पस	अन्जुली
बोले	कुम
प्वा	पेट
टुटी	खुट्टा
लुसी	नङ्ग
जाँले	ढाँड
खम्पा	खुट्टाको पाखुरा