अरुणा लामा
| अरुणा लामा | |
|---|---|
| चित्र:Aruna Lama.jpg अरूणा लामा | |
| व्यक्तिगत विवरण | |
| जन्म | सेप्टेम्बर 9, 1945अभिव्यक्ति त्रुटि: नपछड्याको विराम चिन्ह चरित्र "२"। घूम पहाड, दार्जीलिङ, भारत |
| मृत्यु | फेब्रुअरी 4, 1998अभिव्यक्ति त्रुटि: नपछड्याको विराम चिन्ह चरित्र "२"। काठमाडौं, नेपाल |
| पेशा | नोकरी |
| सक्रिय वर्ष | सन् १९५२ देखि १९९८ सम्म |
अरूणा लामा नेपाली गायन क्षेत्रै यक सुप्रसिद्ध गायिका थिन। सुमधुर स्वरै धनी अरूणा स्वर किन्नरीया रूप मी पछ्याणीन्छिन। अरूणा लामाऽ जनम सेप्टेम्बर ९, १९४५ मी दार्जीलिङा घूम पहाड मी भयाऽ हो। उनरा बुबा सूर्यबहादुर लामा रे इजा सानमाया लामा हुन। [१] लामाऽ पैल्लो गीद ए कान्छा मलाई सुनको तारा खसाईदेउ न हो भँण्या किन यौवन उदास उदास छ मेरो भँण्ण्या गीद बठेइ उनरो गीदि यात्रा ऐतिर बड़िरैथ्यो। भारता पश्चिम बङ्गाल दार्जीलिङ मी सरकारी नोकरी अद्द्या लामा ले नेपाला प्राय: प्रमुख ठौरअनो भ्रमण अरीराइथ्यो। वेदना, पीडा, रे व्यथाऽ गीदअनै साम्राज्ञी लामाऽ पैल्लो गीद सन् १९५६ बठेइ रेडियो मी शुरू होइरैथ्यो। [२]
जीवनी[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
लामाको जन्म ९ सेप्टेम्बर १९४५ मा घूम पहाड, दार्जिलिङ, ब्रिटिश भारत मा नेपाली आमाबुवा सूर्यबहादुर लामा र सन्माया लामाको घरमा भएको थियो।[३] उनका काका सीबी लामाले उनलाई ७ वर्षको उमेरदेखि नै गीत गाउन प्रेरित गरेका थिए। उनले ११ वर्षको उमेरमा सन् १९५६ मा गोर्खा दुखा निवारक सम्मेलन (GDNS) द्वारा आयोजित संगीत प्रतियोगिता जितेकी थिइन् र त्यसपछि उनले पछाडि फर्केर हेर्नुपरेन। अम्बर गुरुङ, नेपाली संगीतका दिग्गजहरू मध्ये एक, उनलाई 1958 बाट गायनमा तयार पारे। अरुणा लामाले मुंगपू प्राइमरी स्कूल, जलपाहार, र सेन्ट टेरेसा स्कूल, दार्जिलिङमा आफ्नो स्कूली शिक्षा हासिल गरे। उनले दार्जिलिङ सरकारी कलेज बाट कलामा स्नातकोत्तर गरेकी थिइन्।
सन् १९६३ मा अरुणा लामाले अर्का नेपाली संगीतकार शरण प्रधानसँग विवाह गरिन् । सन् १९७४ मा उनका श्रीमानको मृत्यु भयो र उनी आफ्ना दुई सन्तान सपना (प्रधान) थापा र सुप्रीतराज प्रधानसँग थिइन् । सेन्ट अल्फोनसस स्कूल (1965) मा सहायक शिक्षिकाको रूपमा काम गर्दै उनीहरूलाई हुर्काउन कडा मेहनत गरिन् र अन्ततः दार्जिलिङको अनुसूचित जाति र जनजाति कल्याण कार्यालयमा काम पाए जहाँ उनले 1998 सम्म काम गरिन्। जीवनको अन्त्यसम्म सबै संघर्षका बीच पनि उनले गीत गाइरहेकी थिइन् ।[४]
शिक्षा[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
उन ले दार्जीलिङा सरकारी कलेज बठेइ बी.ए. परीक्षा पास अरीराइथ्यो।
संगीत[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
अरुणा लामाले धेरै सङ्गीतकारहरूका लागि गीत गाएका छन्, जसमा अम्बर गुरुङ, कर्मा योञ्जन, गोपाल योञ्जन, शान्ति ठटाल, नारायण गोपाल, मणि कमल क्षेत्री र दिव्या खालिङको नाम छ। उनको पहिलो गीत अम्बर गुरुङले संगीत दिएका थिए र गीत १९६१ मा भूपी शेरचन ले लेखेका थिए। उनका केही उत्कृष्ट हिट गीतहरू हुन्, ‘ए कान्छा मलाइ सुनको तारा’, ‘फूल लै सोधे’, ‘पोहोर साल खुशी फट्दा’, ‘हेरा न हेरा कान्छा’, ‘लहरे बारा घुमाउने चौतारी’। , एकलाई बस्दा र नेपाली गौरव गर्चाउ आफनैपन्मा। उनले माइतीघर, परालको आगो र कान्छी जस्ता धेरै नेपाली चलचित्रका लागि पनि गीत गाएकी थिइन्, यी चलचित्रका गीतहरू पनि सम्झन्छन् आज। उनका केही उल्लेखनीय सांगीतिक प्रस्तुतिहरूमा गोरखा रंगमञ्च, दार्जिलिङ १९८१ मा "राग रजत" समावेश छ; ‘अरुणाञ्जली’ प्रज्ञा भवन, काठमाडौंमा; र ‘अरुणा लामा स्वर्णिम साँझ’ प्रज्ञा भवन, काठमाडौंमा।
पुरस्कार[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
अरुणा लामाले नेपाली संगीतमा आफ्नो गायन र योगदानको लागि नेपाल र भारत दुबैबाट धेरै पुरस्कार प्राप्त गरिन्।
यी मध्ये केही पुरस्कारहरू समावेश छन्:
- संगीत पुरस्कार (१९६६)
- सुर श्रृंगार सम्मेलन पुरस्कार (१९६६)
- मित्रसेन पुरस्कार (असम नेपाली साहित्य / संस्कृत परिषद 1975)
- दिशारी पुरस्कार (कोलकाता १९८०)
- भानु अकादमी पुरस्कार (दार्जिलिङ १९८२)
- नेपाली चलचित्र पुरस्कार (माइतीघर १९८३ को लागि)
- चिन्नलता गीत पुरस्कार (काठमाडौं १९९२)
- उर्वशी रंग पुरस्कार (काठमाडौं १९९२)
- मित्रसेन संगीत पुरस्कार (गंगटोक 1995)
- गोरखा दक्षिण बहू चौथो (काठमाडौं १९९६)
- साधना पुरस्कार (काठमाडौं)
लामालाई ‘नाइटिङगेल अफ द हिल्स’ जस्ता विभिन्न उपाधिले पनि सम्मानित गरिएको छ । (हिन्दुस्तान रेकर्डिङ संघ, कोलकाता), 'स्वर किन्नरी' (सीताराम साहित्य प्रतिष्ठान, काठमाडौं) र स्वर सामग्रि' (अरुणाञ्जली कार्यक्रम, काठमाडौं)
केयि लोकप्रिय गीदअन[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
- ए कान्छा मलाई सुनको तारा खसाइदेऊ न (पहिलो गीत)
- फूललाई सोधेँ
- पोहोर साल खुशी फाट्यो जतन गरी मनले टालेँ त्यहि साल माया फाट्यो त्यसलाई पनि मनले टालेँ
- नेपाली गौरव गर्छौं आफ्नै पनमा
- मनमा तिम्रो
- हाँगा हाँगा पातबाट
- उदास मेरो जीवन कथा
- एक्लै बस्दा सधैं मलाई
- सबैले भन्थे
- हेर न हेर कान्छा
- उडी जाऊँ भनें म पंछी होइन
- हिमालसरी म अग्लिरहेछु
- तिम्रो हाम्रो जिन्दगानी घाम छाँया पोखे जस्ताे झरिएका पातहरुमा शीतकोे थोपा फुटे जस्तो
- भेटिनु छुटिनु त के हो र संसारको रित हो नसम्झ तिमी मेरो यो बिदाईको गीत हो
- यहाँ फूल नखिलेछ
- मलाई अाँखैमा राखने
सन्दर्भ[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]
- ↑ "Aruna Lama- Nightingale of Nepali Music". Darjeeling Times. Archived from the original on 12 March 2012. Retrieved 16 March 2012.
- ↑ शताब्दिका चर्चित लेपालीहरू/दुलाल गोबिन्दप्रसाद
- ↑ "Aruna Lama – Nightingale of Nepali Music". Darjeeling Times. Archived from the original on 12 March 2012. Retrieved 16 March 2012.
- ↑ "Biography of Aruna Lama". ArtistNepal.com. Archived from the original on 7 January 2012. Retrieved 16 March 2012.