राजा रवि वर्मा

राजा रवि वर्मा
राजा रवि वर्मा
	१८९० को दशकमा राजा रवि वर्मा
जन्म	२९ अप्रेल १८४८ ; किलिमानूर, त्रवनकोर (वर्तमान दिन तिरुवनन्तपुरम, केरला)
मृत्यु	२ अक्टोबर १९०६ (५८ वर्ष); अटिंगल, त्रावणकोर, ब्रिटिश राज
अन्य नाम	किलिमनूरको कोइल थाम्पुरन, रवि वर्मा Koil Thampuran
अल्मा मेटर	University College Thiruvananthapuram
पेशा	painter, artist
प्रशिद्ध कार्य	शकुन्तला; शकुन्तला पत्र-लेखन; नायर लेडी अर्डर्न हर हेयर; There Comes Papa; Galaxy of Musicians;
जिवनसाथी	पुरुरुट्टाथी थिरुनल महाप्रभा थमपुरट्टी
पुरस्कार	कैसर-ए-हिन्द स्वर्ण पदक
हस्ताक्षर

राजा रवि वर्मा (२९ अप्रिल १८४८ – २ अक्टोबर १९०६^[३]^[४]) एक भारतीय चित्रकार रे कलाकार थिए। उनका कृतिहरू युरोपेली अकादमिक कलाको विशुद्ध भारतीय संवेदनशीलता रे मूर्तिकलाको संयोजनको उत्कृष्ट उदाहरण हुन्। विशेष गरी, उहाँ आफ्ना चित्रहरूको किफायती लिथोग्राफहरू जनतालाई उपलब्ध गराउनको लागि उल्लेखनीय हुनुहुन्थ्यो, जसले चित्रकार रे सार्वजनिक व्यक्तित्वको रूपमी उनको पहुँच रे प्रभावलाई धेरै बढायो। यसबाहेक, हिन्दू देवताहरूको धार्मिक चित्रण रे भारतीय महाकाव्य रे पुराणहरूका कामहरूले गहिरो प्रशंसा पाएका छन्। उहाँ पहिलेको परप्पानाड, मलाप्पुरम जिल्लाको शाही परिवारको हिस्सा हुनुहुन्थ्यो।

राजा रवि वर्मा भारतको वर्तमान केरला राज्यको त्रावणकोरको शाही परिवारसँग नजिकको सम्बन्ध थियो। पछि उनको जीवनमी, उनका दुई नातिनीहरूलाई शाही परिवारमी ग्रहण गरिएको थियो, रे तिनीहरूका सन्तानहरू हालका तीन महाराजाहरू (बलराम वर्मा III, मार्तन्ड वर्मा III र राम वर्मा VII) सहित त्रावणकोरको वर्तमान शाही परिवार समावेश गर्दछ।^[५]

व्यक्तिगत जीवन[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

राजा रवि वर्माको जन्म किलिमनूरको कोइल थाम्पुरन किलिमनूर दरबारमी त्रावणकोर (हालको केरल)^[६] को एक कुलीन परिवारमी भएको थियो। राजा उपाधिलाई वाइसराय रे भारतका गभर्नर जनरल लर्ड कर्जनले व्यक्तिगत उपाधिको रूपमी प्रदान गरेका थिए।^[६]

रवि वर्मा एजुमाविल नीलकण्ठन भट्टरिपाद रे उमा अम्बाबाई थम्पुररत्तीका छोरा थिए। उनकी आमा उमा अम्बाबाई थमपुरट्टी त्रावणकोर राज्य भित्र किलिमनूर सामन्ती सम्पदामी शासन गर्ने ब्यारोनियल परिवारसँग सम्बन्धित थिइन्। उनी केही प्रतिभाको कवि र लेखक थिइन्, रे उनको कृति पार्वती स्वयंवरम उनको मृत्यु पछि वर्मा द्वारा प्रकाशित गरिएको थियो। रवि वर्माका बुबा संस्कृत रे आयुर्वेदका विद्वान थिए रे केरलाको एर्नाकुलम जिल्लाका थिए। रवि वर्माका एक बहिनी मंगलाबाई रे एक भाइ राजा वर्मा (जन्म १८६०)थिए।

१८६६ मी, १८ वर्षको उमेरमी, वर्माले त्रावणकोर राज्यको अर्को प्रमुख जालदार, मावेलिक्काराको शाही घरानाकी १२ वर्षीया भागीरथी बाई (औपचारिक रूपमी पुरुरुट्टाटी नल भागीरथी बाई थमपुरट्टी भनेर चिनिन्छ) सँग विवाह गरे। भगीर्थी तीन बहिनीहरूमध्ये कान्छी थिइन्, रे उनका दुवै दिदीबहिनीहरूलाई १८५७ मी त्रावणकोरको शाही परिवारमी वंशलाई अगाडि बढाउनको लागि धर्मपुत्री बनाइएको थियो। तिनीहरू अटिङ्गलको वरिष्ठ रे कनिष्ठ रानीको रूपमी चिनिन्थ्यो, रे तिनीहरूको सन्तानमी त्रावणकोरको सिंहासनमी उत्तराधिकार सुम्पिएको थियो। त्यसैले भागीरथीसँगको विवाहका कारण रविवर्माको राजपरिवारसँगको सम्बन्ध निकै नजिक भयो । आमाबाबुले उचित भारतीय तरिकाले व्यवस्थित गरेको विवाह सामंजस्यपूर्ण रे सफल भयो। दम्पतीका पाँच सन्तान, दुई छोरा रे तीन छोरी थिए। तिनीहरूका जेठा छोरा केरल वर्मा (जन्म १८७६) अत्यधिक आध्यात्मिक स्वभावका थिए। उनले कहिल्यै विवाह गरेनन् रे अन्ततः सन् १९१२ मी घर छोडेर संसार त्यागे। कान्छो छोरा, रामा वर्मा (जन्म १८७९), आफ्नो बुबाको कलात्मक प्रतिभा विरासतमा पाए रे जेजे स्कूल अफ आर्ट्स, मुम्बईमी अध्ययन गरे।

कला[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

वर्मालाई त्रावणकोरका अर्को महाराजा अयल्याम थिरुनलले संरक्षण गरेका थिए रे त्यसपछि औपचारिक प्रशिक्षण सुरु गरे।^[७] उनले मदुरैमी चित्रकलाका आधारभूत कुराहरू सिके। पछि, उनले रामास्वामी नायडूबाटी पानीको चित्रकलामी तालिम लिए रे बेलायती चित्रकार थिओडोर जेन्सनबाटी तैल चित्रकलाको तालिम लिए।^[८]

ब्रिटिस प्रशासक एडगर थर्स्टनले वर्मा रे तिनको भाइको क्यारियरलाई बढावा दिन महत्त्वपूर्ण थिए।^[९] वर्माले १८७३ मी भियनामी आफ्ना चित्रहरूको प्रदर्शनीको लागि पुरस्कार जिते पछि व्यापक प्रशंसा प्राप्त गरे। वर्माका चित्रहरू १८९३ मी शिकागोमी आयोजित विश्व कोलम्बियन प्रदर्शनीमी पनि पठाइयो रे तिनलाई तीन स्वर्ण पदक प्रदान गरियो।^[१०] विषयको खोजीमी उनी भारतभर घुमे । उनले प्रायः भारतीय महिलाहरूमी हिन्दू देवीहरूको मोडल गरे, जसलाई उनी सुन्दर ठान्थे। रवि वर्मा विशेष गरी महाभारतको दुष्यन्त रे शकुन्तला, रे नला रे दमयन्तीको कथाका एपिसोडहरू चित्रण गर्ने चित्रका लागि प्रख्यात छन्। रवि वर्माको हिन्दू पात्रहरूको प्रतिनिधित्व महाकाव्यहरूको भारतीय कल्पनाको एक हिस्सा बनेको छ। उनी आफ्नो शैलीमी धेरै दिखावा रे भावनात्मक भएकोले अक्सर आलोचना गरिन्छ तर उनको काम भारतमी धेरै लोकप्रिय छ। उनका धेरै उत्कृष्ट चित्रहरू लक्ष्मी विलास प्यालेस, वडोदरामी राखिएका छन्।^[११]

सम्मान[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

सन् १९०४ मी, ब्रिटिश राजा सम्राटको तर्फबाट भाइसरोय लर्ड कर्जनले वर्मालाई कैसर-ए-हिन्द स्वर्ण पदक प्रदान गरे। केरलाको मावेलिकारामी उनको सम्मानमी ललित कलामी समर्पित कलेज पनि स्थापना गरिएको थियो। किलिमनूरमी राजा रवि वर्मा हाई उनको नामबाटी राखिएको थियो रे भारतभरि उनको नाम बोकेका धेरै सांस्कृतिक संस्थाहरू छन्। २०१३ मा, बुध मी क्रेटर वर्मा उनको सम्मान मी नाम दिइएको थियो।^[१२] भारतीय कलामी उनको ठूलो योगदानलाई ध्यानमा राख्दै, केरला सरकारले राजा रवि वर्मा पुरस्करम नामको पुरस्कार स्थापना गरेको छ, जुन कला रे संस्कृतिको क्षेत्रमी उत्कृष्टता देखाउने व्यक्तिहरूलाई प्रत्येक वर्ष पुरस्कृत गरिन्छ।^[१३]

उनको ६५ औँ पुण्यतिथिमी इन्डिया पोष्टले रवि वर्मा रे उनको प्रसिद्ध चित्र 'दमयन्ती रे स्वान' चित्रण गरिएको एक स्मारक हुलाक टिकट जारी गर्‍यो।

ग्यालरी[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

शकुन्तला दुष्यन्तलाई खोज्दै
श्री षण्मुख सुब्रमण्यम स्वामी
भगवान गणेश सिद्धि र रिद्धि संग
शिव परिवार
लक्ष्मी र पृथ्वीसँग विष्णु
दत्तात्रेय
देवी काली
देवी लक्ष्मी
देवी सरस्वती
मत्स्य अवतार
कूर्म अवतार
वामन अवतार
परशुराम अवतार
भगवान राम
भगवान कृष्ण यशोदासँग
कल्कि अवतार
भगवान शिव रक्षा मार्कण्डेय
देवी अम्बिका र उनका भक्तहरू
देवी गायत्री
गंगा को वंशज
आदि शंकर
तिलोत्तमा
दमयन्ती हंससँग कुरा गर्दै
श्रीरामले आफ्नो भाइलाई भेटे भारत
जटायु युद्ध रावण
छत्रपति शिवाजी महाराज
पुरुरवास र उर्वशी
नवग्रह
बुद्ध
विराट को दरबारमा अपमानित हुँदै द्रौपदी
मन्दिरमा भिक्षा दिने महिला
शकुन्तला शकुन्तला पत्र-लेखन

सन्दर्भ सामग्री[सम्पादन • स्रोत सम्पादन]

↑ Joshi, Om Prakash (1985). Sociology of Indian art. Rawat Publications. p. 40.
↑ K.R.N. Swamy. "A great painter, no doubt, but controversial too", Spectrum–The Tribune, 28 April 2002.
↑ Nagam Aiya, The Travancore State Manual
↑ "Restoring works of art". The Hindu. 2005-07-19. Archived from the original on 18 April 2015. Retrieved 18 April 2015.
↑ Lord Padmanabha and his dasas Archived 8 February 2023 at the Wayback Machine. indianculture.gov.in. Retrieved 31 July 2021
↑ ^६.० ^६.१ PAL, DEEPANJANA (2011). THE PAINTER. Random House India. ISBN 9788184002614. Retrieved 18 April 2015.
↑ "The Diary of C. Rajaraja Varma"
↑ "The Sunday Tribune - Spectrum - Article". Archived from the original on 7 February 2023. Retrieved 28 July 2021.
↑ Mitter, Partha (1994). Art and Nationalism in Colonial India, 1850-1922: Occidental Orientations. Cambridge University Press. pp. 69, 193, 208. ISBN 978-0-52144-354-8.
↑ Kilimanoor Chandran, Ravi Varmayum Chitrakalayum(in Malayalam), Department of Culture, Kerala, 1998.
↑ Vadodara, Lakshmi Vilas Palace. "Raja Ravi Varma Paintings, Vadodara". www.historyofvadodara.in. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 24 January 2015.
↑ "Gazetteer of Planetary Nomenclature". Planetarynames.we.ugs.gov. Archived from the original on 7 February 2023. Retrieved 14 March 2014.
↑ "Raja Ravi Varma Award", 11 February 2016.

[Joshi1985-1] Joshi, Om Prakash (1985). Sociology of Indian art. Rawat Publications. p. 40.

[tt-2] K.R.N. Swamy. "A great painter, no doubt, but controversial too", Spectrum–The Tribune, 28 April 2002.

[3] Nagam Aiya, The Travancore State Manual

[4] "Restoring works of art". The Hindu. 2005-07-19. Archived from the original on 18 April 2015. Retrieved 18 April 2015.

[5] Lord Padmanabha and his dasas Archived 8 February 2023 at the Wayback Machine. indianculture.gov.in. Retrieved 31 July 2021

[pal-6] ६.० ^६.१ PAL, DEEPANJANA (2011). THE PAINTER. Random House India. ISBN 9788184002614. Retrieved 18 April 2015.

[The_Diary_of_C._Rajaraja_Varma-7] "The Diary of C. Rajaraja Varma"

[8] "The Sunday Tribune - Spectrum - Article". Archived from the original on 7 February 2023. Retrieved 28 July 2021.

[9] Mitter, Partha (1994). Art and Nationalism in Colonial India, 1850-1922: Occidental Orientations. Cambridge University Press. pp. 69, 193, 208. ISBN 978-0-52144-354-8.

[10] Kilimanoor Chandran, Ravi Varmayum Chitrakalayum(in Malayalam), Department of Culture, Kerala, 1998.

[11] Vadodara, Lakshmi Vilas Palace. "Raja Ravi Varma Paintings, Vadodara". www.historyofvadodara.in. Archived from the original on 24 September 2015. Retrieved 24 January 2015.

[12] "Gazetteer of Planetary Nomenclature". Planetarynames.we.ugs.gov. Archived from the original on 7 February 2023. Retrieved 14 March 2014.

[13] "Raja Ravi Varma Award", 11 February 2016.

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]

[१२]

[१३]