हिमालय

विकिपिडिया बठेइ
अन्वेषणमा जानुहाेस् खाेजमा जानुहाेस्

हिमालय एक पर्वत शृङ्खला हो जो भारतीय उपमहाद्वीप को मध्य एशिया रे तिब्बत लाई अलग गरन्छ। यो पर्वत शृङ्खला मुख्य रूप मि तीन समानांतर श्रेणि- महान हिमालय, मध्य हिमालय रे शिवालिक ले मिलभर बन्याछ जो पश्चिम देखि पूर्व तिर एक चाप का आकृति मि लगभग २५०० कि॰मी॰ का लम्बाई मि फैलीया छ। यई चाप को उभार दक्षिण तर्फ अर्थात उत्तरी भारतका मैदान तर्फ छ रे केन्द्र तिब्बत का पठार तिर छ। यि तीन मुख्य श्रेणिका आलावा चौथो रे सबसे उत्तरी श्रेणी लाई परा हिमालय या ट्रांस हिमालय भनिन्छ जइमि कराकोरम तथा कैलाश श्रेणि शामिल छ। हिमालय पर्वत पाँच देशका सीमासम्म फैलियाछ। यी देश हुन- पाकिस्तान, भारत, नेपाल, भूटान रे चीन।

संसार का अधिकांश उच्च पर्वत टाकुरा हिमालय मै अवस्थित छन। विश्व का १०० सर्वोच्च शिखरमि हिमालयका अनेक टाकुरा छन। विश्व को सर्वोच्च शिखर सगरमाथा (माउंट एवरेस्ट) हिमालय को एक शिखर हो। हिमालय मि १०० है ज्यादा पर्वत शिखर छन जो ७२०० मीटर है उच्चा छन। हिमालय का केई प्रमुख शिखरमि सबहै महत्वपूर्ण सागरमाथा हिमाल, अन्नपूर्णा, गणेय, लांगतंग, मानसलू, रॊलवालिंग, जुगल, गौरीशंकर, कुंभू, धौलागिरी रे कंचनजंघा हुन।

हिमालय श्रेणीमि १५ हजार है ज्यादा हिमनद छन जो १२ हजार वर्ग किलॊमीटर मि फैलिया छन। ७२ किलोमीटर लामो सियाचिन हिमनद विश्व को दोसरो सबहै लामो हिमनदी हो। हिमालय का केहि प्रमुख नदिमि - सिंधु, गंगा, ब्रह्मपुत्र रे यांगतेज रयाछन।

भूनिर्माण को सिद्धांत अनुसार यो भारत-आस्ट्र प्लेटों को एशियाई प्लेट मि टकराएर बन्याहो। हिमालय को निर्माण मि प्रथम उत्थान ६५० लाख वर्ष पूर्व भयाथ्यो रे मध्ये हिमालय को उत्थान ४५० लाख वर्ष पूर्व भयाथ्यो

हिमालयमि केई महत्वपूर्ण धार्मिक स्थल पनि छन। इनमि हरिद्वार, बद्रीनाथ, केदारनाथ, गोमुख, देव प्रयाग, ऋषिकेश, कैलाश, मानसरोवर तथा अमरनाथ प्रमुख छन। हिन्दु ग्रंथ गीता मि पनि यइको उल्लेख भयाछ (गीता:१०.२५)।

सन्दर्भ[सम्पादनस्रोत सम्पादन]