धान

धान

धान विश्वको एक प्रमुख अन्न बाली हो। वैज्ञानिक नाउँ ओरिजा सेटिभाले परिचित यो वनस्पति वैदिक साहित्य एवं पुरातात्विक उत्खननमी सबहै पुरना उत्पादित बालीइन मद्धे यक भयाऽ प्रमाण पायीरैछ। हजारौं वर्ष ऐतिरै बठेइ भारत रे चीनमी येइकी खेती अरीन्थि। धान उत्पादन क्षेत्रमी विश्वको करिब ९० प्रतिशत क्षेत्र एसियामी पणन्छ रे विश्वको लगभग ९० प्रतिशत धान एसियाइमी उत्पादन रे खपत अरिन्छ। भारत रे चीन दुएइ लागीबर विश्वको लगभग आधा धान इलाका ओगट्टान रे ६० प्रतिशत है बर्ता मान्सुउन चामल खनान। चामल एसियाऽ यक प्रमुख खाद्य पदार्थ हो।

इतिहास

धानओ पैल्लो बी काँ उत्पत्ति भयो भण्ण्या विषयमी कसैले लै ठ्याक्कै भण्ण नाइसकिराख्यो। सम्भवत: १०,००० वर्ष पैली एसियाआ गर्मी क्षेत्रमी धानऐ खेती भै। भारतमी हस्तिनापुर (उत्तर प्रदेश)मी उत्खनन (१०००-७५० इसापूर्व)आ समयमी धानओ सबहै पुरानु नमूना बल्याऽ अवस्था या अङारआ स्वरूपमी पाइयाथ्यो। जङ्ङली धान प्रचुरमात्रामी पाइया हुनाले भारतमी भौत ऐतिरै येइको उत्पादन भयाऽ होइसकन्छ। येइलाई घरेलुकरण अद्द्या प्रक्रिया पैली चीनमी भयो रे तै पछा यो दक्षिण-पूर्वी एसियामी सऱ्यो। जङ्ङली धान पैली बङ्लादेश, आसाम, उडिसा रे एइका वल्तिरपल्तिरआ इलाकाअनमी उब्जाउ अरियाऽ विश्वास छ। पश्चिम रे उत्तर अफ्रिका (इजिप्ट), पूर्व रे मध्य अफ्रिकाआ अधिकांश देशअनमी लै धान उब्जनी अरीन्थ्यो। तै पछा धानऐ खेती दक्षिण रे मध्य अमेरिकी मुलुकअन (ल्याटिन अमेरिका), अष्ट्रेलिया, संयुक्त राज्य अमेरिका पुइ स्पेन, इटाली रे फ्रान्स जसा दक्षिणी युरोपेली मुलुकअनमी विस्तार भयो।