अठाेला परिवार

उकु का राजा कल्यान पाल क्रुर और कपटी स्वभावा राजा थ्या। तैबेलाका उकु दरबारमाई चार थरी बामुन राजाआ सल्लाहकार ( मन्त्री) थ्या । १. दत्तु जोशी (दत्तु बाज्या) २. कर्णदेव बिष्ट ३. पर्शुराम पन्त ४. कल्यान ओझा।

− − तै समयमाई अइलाे सुदूरपश्चिममाई झिक्कै नाना-नाना राज्य थ्या। तीनु कतिव राज्याैन माई सबहै शक्तिशाली डोटी राज्य थ्याे। तै क्षेत्रा और सबै राज्य डोटी राज्या अधीन माई थ्या। डोटी राज्य लाई वार्षिक रूपमाई तोक्या कर बुझाैन पणुन्थ्याे। तैबेला दुहुका राजा कालु बम थ्या । दुँहु राज्य चाँइ उकु का अधीनमाई थ्याे । दुँहुका राजाले उकु दरबारमाई बर्षिकी रुपमाई कर (उकु दरबारमाई रह्याे ढुंङाा ओखल चांदीका सिक्कानले भरि) बुझाैन पणुन्थ्याे। उकुका राजा कल्यान पाल लोभी खाअला लै थ्या। एकफेरा दुँहुका राजा बर्षिकी कर बुझाैँन् अनज्या ल्याया चाँदीका सिक्कानले ओखल नाइ भय्राे। कारण कि थ्याे भुण्या उकुका राजा कल्यान पालले ओखल गइलाे पाण्या थया। इसै कुरणिमाइ बाेलाबाेल हुन पस्याे । कल्यान पालओ बानि निकरी जाण्या राजा कालु बमले भुण्या "हुन्याे हाे महाराज मूई ओखल भरिन्या गरि कर लेबटी औउलाे"। कालु बम आफनाे राज्य माई पुग्यापाछा दूतअ खाई खबर पठाया कि "मुइले सम्झौता अनुसाराे कर बुझाैन ल्याएइको थ्या तर महाराजले ओखल गइलाे पाणि षडयन्त्र गर्या रैछौ; आब उपरान्त सम्झौता भङ्ङ भयो, कर बुझाैन्या नाई हु"। यै खबरअले राजा कल्यान पालअले दुहुमाई आक्रमण गर्द्या सोच बनाया र सल्लाहकाराैन लाई बाेलाया। सल्लाहकाराैनले दुहुमाई आक्रमण गर्दु नहुन्या राय दिया । सल्लाहकाराैनको सल्लाह सुण्या पाछा राजाले भुण्या 'हुन्याे हाे वार्ता गर्द्याै'। दुहुका राजालाई विन्न सैनिकै एकलाइ बोलाउनु वार्ता गर्दु भुण्या। राजाको क्रुर बानि बुझ्या सल्लाहकाराैले भुण्या "राजन वार्ता बठे समाधान भया लै नभया लै दुहुका राजानको ज्यानमाई केई नगर्द्या बाचा गरिबक्स्यो तबमात्तरी हाम् दुहुका राजालाई ल्याइबटी अउनु। राजाले लै बाचा गर्या।

− − चारै थरी बामुन दुहु पुगिबरि वार्ताको प्रस्ताव राख्या। राजाले भुण्या अंह मुइ नाई झान्या हुँ। मुईलाई कल्यान पालओ केई भर नाई थिन। एकलाेई गयो भुण्या मुईलाई मारिइ सक्दान। राजाकी कुरणी सुणी बामुनाैनले भुण्या हम् राजालाई बाचा गराइबरी आया हौँ गइदिन पण्याे। तर कालु बमले नाईमाण्याे। छाड्डीब्यार बामुनाैनले भुण्या राजन हाम् चारै थरी बामुन मल्लिकार्जुन देवता सफत खानाै। गाेरका गोबराै लिङ्ङ बनाइबरी मल्लिकार्जुन कुल्या नाैमाई सफत खानाइ भुण्या "जब् उकुका राजाले दुहुका राजा ज्यानमाई केई उनउब गरिहाल्याे भुण्या हाम् आत्महत्या गरि मर्द्या छाै। अइल तसै ठाैरमाई (पिपलचौरीको वीण) मल्लिकार्जुनाे माणाै छ। बामुनाैनकी प्रतिज्ञा सुण्यापाछा राजा झानाकी राजी भया।

− − तर राजा कल्यान पालआ मनमाई कपट थ्याे। कालु बम उकु पुगुन्जेरी काटिया।

− − उकुका राजा कल्यान पालआ हातबठे दुहुका राजा कालु बमको मन्साइन उबै बामुनाैन लाई दियाे वचनाे लै हत्या गरिबै धाेका दिई हत्या गर्या हुनाले सबहै पैल्ली दत्तु बाज्याले कल्यान पाल लाई सम्बोधन गरि भुण्याे "हे वचन हन्ता निर्दयी दुष्ट राजा आब मुई तेरा राज्यमाई एकक्षण लै बसि नाइ सक्दाे"। यीत्ति भुणि दत्तु बाज्या कालु बम लाई दिया वचन पूरा गर्दु उत्तर तिर लाग्या। तैपाछा पर्शुराम पन्त लै तु जसाे विश्वासघाती राजा राज्यलाई अइलै बठे त्याग्या भुणि दक्षिणतिर लाग्या। तैपाछा कर्णदेव बिष्ट लै राजा सित रिसाइबरी कालु बमलाई दियाे वचन पुरा गर्दु पुर्वतिर लाग्या। तर कल्यान ओझा चाँई राजाको षडयन्त्र माई पलिई बठे मिलिरया हुनाले उन दरबारैमा बस्या।

− − तीन थरी बामुन सल्लाहकाराैनले आफनाे राज्य छाडि गयापाछा। राजाअ मनमईा अनेक कुरा खेल्लु पस्या। सोच्चु पस्या कि अहो काई यी बामुनाैन डोटीका शरणमा झान्या त नाई हुन। सबै कुरणी डोटीका राजा खाई भुण्याले त पक्काई लै मेरा राज्यमाई आक्रमण गर्द्या हुन; तैपाछा त मेराे बिनास हुनेई हाे। आब जसेरी लै हुन्छ यीन बामुनाैनलाई डोटी पुग्द दिन नाई पण्याे भुण्ण्या निष्कर्ष माई पुग्या। सेनान लाई आदेश दिई भुण्या "यीन बामुन जाँ भेटियाँ ताई हत्या गर्दिनु" भुणि चारै दिशानमाई सेना पठायाे ।

− − दत्तु बज्या वालब्रह्मचारी, महान गणितज्ञ र हटयोगका साधक सिद्ध पुरुष थ्या। राजा कालु बम लाई दियाे वचन पूरा गर्दु अहिलकाे महाकाली न.पा. को दत्तु भुण्ण्या ठाैरमाई एक पानीको नौलो (जाे आज लै छनाेइछ) माई स्नान गरी नौलाइका थाेक्काइ पर्र झाडीमाई बसि सन्ध्याबन्दन गरि प्राणायामका माध्यमबठे सास रोकिबरी प्राणत्याग गर्द्या उद्देश्यले धर्तीबठे करिब २.५ फीट मथि हावामाई आसन जमाइबरी बस्याथ्या। तसै बेला पाल राजाका सैनिक लै पुग्या। सैनिकाैनले ओरपरमुणि भेटिया मान्साैनलाई दत्तु बाज्यालाई धेक्या नधेक्याे सोधुन्ज्या काई लै हमले नाई धेक्या भुण्णार्थ्या। तर एक दलित समुदायाे मान्सले मुइल्र एक बामुन नाैला नजिक् ध्यान गर्दार्याे धेक्याे भुणि दत्तु बज्या नजिक् पुर्यायाे। दत्तु बज्या आत्मिक शक्ति पइलिबठे जाण्या सैनिकाैनले ताे बामुन हाेसमाइ आया हामलाई क्याब गद्दयाे हाे भुण्ण्या साेचि ध्यानावस्थामाई काटिदियाे।

− − दत्तु बज्या की सत्यता ले उन देवरुपमईा पुजिन पस्या। तैई ठाैरमाई दत्तु बज्या माणाै लै छ। दत्तु बज्या नाैबठे साबिकमाई एक गाविसाे नाै लै राख्या थ्याे। दत्तु गा.वि.स.माई बस्या मान्सु खासमाई 'भाट' थरआ मान्सुनले दत्तु बज्यालाई कुलदेवताइका रुपमा मान्ने रइछन। दत्तुका रैथान्यानका भुणाइ अनसार दलित समुदायाे मान्सले दत्तु बज्या ध्यानावस्थामाई रया बकत सैनिकाैनलाई सुईकाे गराया हुनाले अइलसम्म लै काेई लै दलित समुदायाे मान्सु तैई गाउँमाई बस्सु नाई हुनाे। बेवास्ता गरि बसिग्या लै अनिष्ट हुन्या गर्याे छ भुणि झिक्कै उदाहरण समित सुणनलार्थ्या। तै ठाैर कुकुर लै पाल्लु नहुन्या रैछ। कुकुरले चाई बज्या रगत चाट्याे रैछ। राजाका आदेश ले दत्तु बज्या हत्या भयाे हुनाले तैई ठाैर काेई लै ठकुरी जातका मान्सुलै बसोबास नाई गर्दा ।