सामग्रीमा जानुहोस्

ब्राह्मी लिपि

विकिपिडिया बठेइ
कान्हेरी गुफाको एक शिलामी ब्राह्मी लेख

ब्राह्मी लिपि विश्वको प्राचीनतम् लिपिमध्ये एउटा हो। यो लिपिको उत्पत्ति भारतमी भया भण्ण्या विषयमी दुईमत आथिन्। यद्यपि ब्राह्मी लिपिको उत्पत्ति यिसै बेला भया भन्नलाई आज लै कोइ निश्चित आधार आथिन्। ब्राह ये लिपिको उत्पत्ति भया भण्ण्या जनविश्वास छ। भारतमी ई.पू. ४०० वर्ष पैल्लि ये लिपिबठे लिखित कोई ऐतिहासिक सामग्री भेटिया आथिन्। जैनसूत्रमी उल्लेख भया १८ लिपिमी सबैहै पैला पङ्क्तिको लिपि ब्राह्मी लिपि हो। बौद्धग्रन्थ 'ललित विस्तर'मी ६४ वटा लिपिको वर्णनमध्ये क्रमागतरूपले सब है पहिलो लिपि ब्राह्मी लिपि हो। ब्राह्मी लिपिको उत्पत्ति राजा अशोक (ई.पू. २७३-२३२) भन्दा दुई शताब्दी आधा भया विश्वास छ। राजा अशोकको शिलालेखमी यो लिपि भौत प्रयोग भया छ। ये लिपिको प्रचारप्रसारको मूल आधार यै शिलालेखअनलाई लिइन्छ। यद्यपि भारतको गुप्त शासनकालमी आईबर ये लिपिको आकृति रे स्वरूपमी केही परिवर्तन भयो। त्यसरी परिवर्तित लिपिलाई गुप्त लिपि भन्णु थालियो। समयको अन्तरालमी गुप्त लिपिको आकृतिमी लै परिवर्तन हुन लाग्यो, त्यसैइ परिवर्तित लिपिलाई कुटिल लिपि वा कुटिलाक्षर भण्ण्या गरियो। यो कुटिल लिपि ईसाको छैठौँ शताब्दीतिर धेका पड्या थ्योः।

नेपालमी प्रचलित देवनागरी लिपिको जननी ब्राह्मी लिपि हो। नेपालमी ई.पू. २०० वर्षअघाको लुम्बिनीको अशोक स्तम्भ रे कपिलवस्तुको निग्लिहवामी रयाः पुष्पीकरणको अशोकस्तम्भ अभिलेखमी उल्लेखित लिपि ब्राह्मी लिपि हो। नेपालको लागि यो सबै है प्राचीन, ऐतिहासिक सामग्री रे लिपि भयाः छ। यसरी नेपालको यो स्तम्भ रे लिपिको ऐतिहासिक महत्त्व छ।

ब्राह्मीबठे जन्मेका लिपिअन

[सम्पादन | स्रोत सम्पादन]
ब्राह्मीको समयको साथ परिवर्तन

ब्राह्मी लिपिबठे जन्म्याः लिपिअन रे तिनको समानता स्पष्टतया थाह लागन्छ। येमी भौत लिपिअन ईसाको समया छेउ-छाउ विकसित भया थ्यो। केही यस प्रकार छन्-

ब्राह्मीबठे व्युत्पन्न केही लिपिअनको तुलनात्मक तालिका

[सम्पादन | स्रोत सम्पादन]

केही भारतीय लिपिअनको तुलनात्मक चित्र यहाँ दिइन्छ :

NLACआइपीएदेवनागरीबङ्गलागुरमुखीगुजरातीउडियातमिलतेलुगुकन्नडमलयालमसिंहल लिपितिब्बती लिपिथाइ लिपिबर्मेली लिपिख्मेर लिपिलाओ लिपि
kkकকਕકକகకಕകකཀกကកກ
khkʰखখਖખଖ ఖಖഖඛཁขခខຂ
gɡगগਗગଗ గಗഗගགคဂគ 
ghɡʱघঘਘઘଘ ఘಘഘඝ ฆဃឃຄ
ṅŋङঙਙઙଙஙఙಙങඞངงငងງ
ccचচਚચଚசచಚചචཅจစចຈ
chcʰछছਛછଛ ఛಛഛඡཆฉဆឆສ
jɟजজਜજଜஜజಜജජཇชဇជຊ
jhɟʱझঝਝઝଝ ఝಝഝ​ඣ​ ฌဈឈ 
ñɲञঞਞઞଞஞఞಞഞඤཉญဉ/ညញຍ
ṭʈटটਟટଟடటಟടටཊฏဋដ 
ṭhʈʰठঠਠઠଠ ఠಠഠඨཋฐဌឋ 
ḍɖडডਡડଡ డಡഡඩཌฑဍឌ 
ḍhɖʱढঢਢઢଢ ఢಢഢඪ ฒဎឍ 
ṇɳणণਣણଣணణಣണණཎณဏណ 
tt̺तতਤતତதతತതතཏตတតຕ
tht̺ʰथথਥથଥ థಥഥථཐถထថຖ
dd̺दদਦદଦ దದദදདทဒទທ
dhd̺ʰधধਧધଧ ధಧധධ ธဓធ 
nnनনਨનନநనನനනནนနនນ
ṉnऩ    ன      ဏ  
ppपপਪપପபపಪപපཔปပបປ
phpʰफফਫફଫ ఫಫഫඵཕผဖផຜ
bbबবਬબବ బಬബබབพဗពຟ
bhbʱभভਭભଭ భಭഭභ ภဘភພ
mmमমਮમମமమಮമමམมမមມ
yjयযਯયଯயయಯയයཡยယយຢ
rrरর/ৰਰરରரరರരරརรရរຣ
ṟrऱ    றఱಱറ   ၒ  
llलলਲલଲலలಲലලལลလលລ
ḷɭळ ਲ਼ળଳளళಳളළ  ဠ  
ḻɻऴ    ழ ೞഴ   ၔ  
vʋवৱਵવ வవವവවཝวဝវວ
śɕशশਸ਼શଶ శಶശශཤศၐឝ 
ṣʂषষ ષଷஷషಷഷෂཥษၑឞ 
ssसসਸસସஸసಸസසསสသស 
hhहহਹહହஹహಹഹහཧหဟហຫ
NLACIPAदेवनागरीपूर्वीय नागरीगुरमुखीगुजरातीओडियातमिलतेलुगुकन्नडमलयालमसिंहलतिब्बतीबर्मी
aəअ অ ਅ અ ଅ அகఅ ಅ അകඅකཨ အက
āɑːआकाআকাਆਕਾઆકાଆକାஆகாఆకాಆಕಾആകാආකා  အာကာ
æ                   ඇකැ    
ǣ                   ඈකෑ    
iiइकिইকিਇਕਿઇકિଇକିஇகிఇకిಇಕಿഇകിඉකිཨིཀིဣကိ
īiːईकीঈকীਈਕੀઈકીଈକୀஈகீఈకీಈಕೀഈകീඊකී  ဤကီ
uuउकुউকুਉਕੁઉકુଉକୁஉகுఉకుಉಕುഉകുඋකුཨུཀུဥကု
ūuːऊकूঊকূਊਕੂઊકૂଊକୂஊகூఊకూಊಕೂഊകൂඌකූ  ဦကူ
eeएकॆ        எகெఎకెಎಕೆഎകെඑකෙ  ဧကေ
ēeːएकेএকেਏਕੇએકેଏକେஏகேఏకేಏಕೇഏകേඒකේཨེཀེအေးကေး
aiaiऐकैঐকৈਐਕੈઐકૈଐକୈஐகைఐకైಐಕೈഐകൈඓකෛ    
ooओकॊ        ஒகொఒకొಒಕೊഒകൊඔකො  ဩကော
ōoːओकोওকোਓਕੋઓકોଓକୋஓகோఓకోಓಕೋഓകോඕකෝཨོཀོ  
auauऔकौঔকৌਔਕੌઔકૌଔକୌஔகௌఔకౌಔಕೌഔകൗඖකෞ  ဪကော်
ṛr̩ऋकृঋকৃ  ઋકૃଋକୃ  ఋకృಋಕೃഋകൃඍකෘၒကၖ
ṝr̩ːॠकॄৠকৄ  ૠકૄୠ   ౠ   ൠ ඎකෲ  ၓကၗ
ḷl̩ऌकॢঌকৢ    ଌ   ఌకౄಌ ഌക്ഌ(ඏ)[१]   ၔကၘ
ḹl̩ːॡकॣৡকৣ    ୡ   ౡ ೡ ൡക്ൡ(ඐ)   ၕကၙ
सङ्ख्यादेवनागरीपूर्वीय नागरीगुरमुखीगुजरातीओडियातमिलतेलुगुकन्नडमलयालमतिब्बतीबर्मी
0०০੦૦୦೦౦೦൦༠၀
1१১੧૧୧௧౧೧൧༡၁
2२২੨૨୨௨౨೨൨༢၂
3३৩੩૩୩௩౩೩൩༣၃
4४৪੪૪୪௪౪೪൪༤၄
5५৫੫૫୫௫౫೫൫༥၅
6६৬੬૬୬௬౬೬൬༦၆
7७৭੭૭୭௭౭೭൭༧၇
8८৮੮૮୮௮౮೮൮༨၈
9९৯੯૯୯௯౯೯൯༩၉
  1. ↑ प्राचीन लिखित सिंहलीमा मात्र
"https://dty.wikipedia.org/w/index.php?title=ब्राह्मी_लिपि&oldid=260849" बठे निकालियाऽ